Pagsugakod sa Ting-uwan

Posted 7 years ago

Bisan init apan mokalit gihapon og uwan bunga sa nag-usab-usab nga kahimtang sa atong panahon. Kay nagsugod na og uwan-uwan, nagsugod na sab ang kalbaryo sa katawhan kay mahimong sapa ang kadalanan sa Sugbo.

Pulong sa Philippine Atmospheric Geophysical Astronomical Services Administration (Pagasa) ang ting-uwan magsugod sa buwan sa Hunyo, dungan sa pag-abli sa klase.  Sunod semana Hunyo na ug human niana magsugod na ang klase sa pampublikong mga tunghaan. Magsugod gyud unta ang ting-uwan sagad sa Mayo, apan gumikan sa “climate change” o kausaban sa klima sa kalibotan, nausab pud ang naandang dagan sa atong panahon.

Nganong naghisgot kita og uwan? Tuyo nato nga mabaoran ang katawhan nga mag-amping ug makat-on sa mga angayang buhaton paglikay sa kahasol ug mga sakit dala sa uwan ug sa baha. Kay dili lalim ang masakit, ilabi na kon wala kay ikagasto sa pagtambal.

Ang PAGASA kanunay nagpahinumdom sa publiko nga magbantay ug igmat gyud batok sa mga panghitabo sa iyang palibot. Kay ang ting-uwan magdala dili lang baha kun dili sa mga sakit sama sa sip-on, ubo, hilanat, dengue, kalibang, malaria, cholera, leptospirosis, ug daghan pa.

Pananglitan, ang leptospirosis nga makuha gikan sa hugaw ug ihi sa ilaga kuyaw ug makamatay.  Ang hugaw ug ihi sa ilaga mosagol sa baha maong kinahanglang dili gyod moubog sa tubig baha. Kon padulong sa opisina unya gibahaan ang agianan, mas pili-a nga dugay maabot kay gipaabot pa nga mawala ang tubig itandi kon naabot man tuod og sayo apan nasakit tungod sa kahugaw sa tubig nga imong giubogan. Kon dili malikayan, magbutas aron dili mabasa sa tubig baha ang bitiis, ilabi na kon adunay samad o nuka-nuka, kay dakong purohan nga ang kagaw mosulod sa lawas niining paagiha.

Laing tambag mao nga kanunay magdala og payong.      Bisan kon init ang panahon inig-gawas nimo sa panimalay dili matag-an nga basin mouwan inigka-hapon. Kon wala kay payong, mabasa ka gyud sa uwan, ug mahimong mataptan og sakit.

Ug kay lagi daghang tubig nga mapundo tungod sa uwan, mosaka sab ang mga kaso sa dengue. Ang mga lamok nga magdala og dengue anha mangitlog sa tubig nga pundo, maong mas maayong mosuroy palibot sa pinuy-anan matag human sa uwan pagyabo sa napundong tubig. Mahinungdanon nga ikulob ang bisan unsang butang nga makapundo og tubig sama sa bukong, upos nga ligid, mga botelya, ug uban pang kaitlogan sa lamok.

Apan kay lagi lisod nga mahilayo pirmi sa kahigayonan nga mataptan og sakit, mahinungdanon nga lig-on ang lawas.  Kaon sa saktong pagkaon ug inom og daghang tubig ug natural nga duga sa prutas. Importante sab nga magpabiling hinlo ug limpyo sa lawas, manghunaw og tarong, ug kanunay nga maligo matag adlaw. Kon kanunay nga himsog ug lig-on ang lawas, makalikay ka sa mga sakit dala sa ting-uwan.

Importante sab nga ang imong panimalay andam sa ting-uwan.  Tapaki ang mga buslot sa atop aron paglikay sa mas dagko pa unyang problema sama sa pag-short circuit sa kuryente nga moresulta sa sunog.  Siguroha nga ang mga sandayong ug mga kanal walay nakasap-ong.

Tan-awa sab ang mga kisame, klaroha kon wala bay mga linging marka agi sa tubig, ug ang mga bungbong wala bay mga agop-op nga timailhan nga nag-umog. Ilakip sa pag-aninaw ang mga pultahan ug bintana, kon kihanahanglan bang pandayon o dili. Kon nagtubig ang imong underground, ipatan-aw dayon kay kuyaw naglunop na diay wala nimo nabantayi. Kon naa kay ikaduhang andana, mas mayo nga didto ibutang ang mga muwebles ug uban pang mga kasangkapan nga maguba kon mabasa.

Laing sugyot mao nga sigurohon nga limpyo ang palibot gikan sa mga patay nga sanga aron dili kuyaw matagakan ang panimalay panahon sa bagyo diin kusog ang pagbunok sa uwan.

Mas maayo ang mag-amping, ilabi na sa ting-uwan, aron paglikay sa mga sakit ug kadaot sa lawas o sa mga kabtangan.

Katapusan apan maoy labing mahinungdanon nga dili gyud malimot pagsangpit sa Ginoo, nga kita iyang buligan sa inadlaw-adlaw natong pagbugtaw niining kinabuhi.